KunstThijs: Het MAXXI in Rome

MAXXI, Zaha Hadid, 2008

Dit is het eerste - en enige - museum voor hedendaagse kunst in Italië.

Dat zegt wel wat over het culturele erfgoed van dat land. Dat heeft zo'n gigantische omvang dat er decennialang geen plaats was voor iets hedendaags. Toen men nog maar besliste om het MAXXI te bouwen (in 1997) had België al 10 jaar een museum voor hedendaagse kunst (het MUHKA) en twee jaar later kreeg het er zelfs een tweede (het SMAK). Maar de Romeinen zouden geen rare jongens zijn (zie Asterix en Obelix) als ze het, in overeenstemming met hun roemrijk bouwkundig verleden, niet meteen groots zouden aanpakken. Zaha Hadid (intussen ook bekend in België) won de architectuurwedstrijd en 10 jaar later (dat is lang, ja) was ook Italië een curvilineair gebouw rijker. Het contrast met de omliggende neo-klassieke symmetrische facades kan niet groter zijn. Op het L-vormig perceel vliegen de zwiepende in beton gestolde splines uit de bocht. Haaks bovenop de twee volumes die het eerste en het tweede verdiep vormen staat een derde volume dat bruut is afgekapt op het uiteinde en zo van binnenuit een magistraal zicht biedt op de omgevende gebouwen. Binnenin verbindt een stelsel van opgehangen kromlijnige trappen de verschillende exporuimtes. De trappen zijn in het zwart en contrasteren zo maximaal met de witte muren. Door de balken van het dak valt natuurlijk licht binnen. Vreemd genoeg liggen deze balken niet dwars maar volgen ze de curves van het gebouw die daardoor alleen maar meer worden geaccentueerd. Typisch Zaha Hadid zijn evenwichtsverstorende elementen zoals hellende muren, glooiende afstapjes en dergelijke: de kromlijnigheid manifesteert zich zowel op micro- als op macroniveau. (Ooit werd ik letterlijk een keer duizelig in een gebouw van haar hand, meer bepaald in de brandweerkazerne van Vitra Design. Zelfs in het toilet waren de muren niet recht.) Meer dan bijvoorbeeld bij die andere curvilineaire architect Frank Ghery is de kromlijnigheid bij Hadid een totaalervaring: ze manifesteert zich zowel aan de buitenkant als aan de binnenkant. Het MAXXI kreeg sinds de opening in 2008 ook van de Romeinen positieve commentaar. Dergelijk gebouw in een stad vol klassieke bouwkunst moet een verademing zijn. We mogen ook niet vergeten dat de Romeinse boog zowat de eerste bewust gecreëerde kromme in de bouwkunst geweest moet zijn. Verder zijn de Romeinen (en nu bedoel ik niet zozeer de inwoners van Rome maar het Romeinse Rijk) ook de uitvinders van het beton waarmee Hadid zo vrolijk haar curves realiseert. Toevallig liep in het MAXXI een expositie van Superstudio, een Italiaans architectuurcollectief uit de jaren zeventig. Zij beoogden een radicale architectuur, eerder bedoeld als maatschappijkritiek dan om werkelijk te worden gerealiseerd. Kenmerkend was de drastische manier waarop ze met het Italiaanse culturele erfgoed wilden afrekenen, zo hield een van hun projecten in om de toren van Pisa recht te zetten en de doopkapel ernaast scheef. Het toont in elk geval aan dat er wel al langer een hedendaagse onderstroom bestaat in de Italiaanse cultuur (denk ook aan de futuristen uit de jaren dertig). Wie met de architectuur van het MAXXI kennis wil maken zonder naar Rome te gaan kan terecht bij het Google Art Project (de Streetview van musea en kunsthuizen). Op het moment van de opname was het museum nog deels leeg. Momenteel worden er tijdelijke exposities georganiseerd (onder andere die over Superstudio) maar er wordt ook een vaste collectie getoond. Daarin vond ik een paar pareltjes: werken van Michael Raedecker en een paar filmpjes van William Kentridge. Rome is mee met de hedendaagse kunst, nu Vaticaanstad nog.

Zicht naar de straatzijde waar een bestaand volume

bijna onmerkbaar in het gebouw werd geïntegreerd.

Het afgekapte volume op het hoogste verdiep.

Reflectie van omliggende gebouwen.

De ingang.

De traphal beneden. Bemerk de zwarte kleur van de trappen,

de lichtstraten onderaan en de rode accenten.

Zicht vanaf de bovenverdieping.

Tussenverdieping.

Hoogste verdiep. Bemerk de niet-dwarse dwarsbalken.

Zicht vanuit het afgekapte volume op de bovenverdieping.

Fragment uit een video van Jimmie Durham.

Uit de tijdelijke expo "Sounds and Silliness" van Jimmie Durham.

De vaste collectie van het MAXXI opent met een werk van William Kentridge.

Nog een William Kentridge.

Franz West.

Arte Povera (een Italiaanse kunststroming, jawel) van Mario Merz.

Werk van Charles Avery.

Maquette en animatiefilm voor het decor van de opera The Magic Flute van Mozart uitgevoerd in de Munt in Brussel. (Een voorstelling die ik helaas gemist heb, ik ben niet zo een operaganger.)

Een mooie Michael Raedecker.

Detail van het borduurwerk.

Nog een Raedecker.

Een Juan Munoz.

Giulio Poalini. Nooit van gehoord.

Fragment uit een werk van Anselm Kiefer. Lelijk!

Still uit een video een van Kentridge.

Idem.

Vreemde constructie in de kelder (yijdelijk ontoegankelijk). Geen idee van wie, niets daarover te vinden op de website.

Organisch gevormde sofa van Superstudio.

Design lampen van Superstudio.

Ruitjes vormen de signatuur van het architectencollectief Superstudio.

Villa's uit de Villa-cataloog van Superstudio. (Een reeks van 24 villa's opgedeeld in 4 categorieën: stedelijke villa's, villa's voor aan zee, villa's voor in de bergen, Grootse Italiaanse Villa's.)