KunstThijs: Ron van der Ende in Kunsthal Rotterdam

Roll (from the Svabhãva subset), 2012, Bas-reliëf in recuperatiehout, 160x165x12cm.

Kunst voor de kunst. Maar wat een kunst!
Prachtige wandobjecten zijn het, dit wil iedereen wel in zijn interieur. Een beetje prijzig echter (ik hoorde ooit een bedrag van 18k noemen voor dit werk). Er bestaan er maar een honderdtal, gemaakt over een periode van 14 jaar en de kunstenaar moet toch ook leven. Materiaalkosten liggen laag (het hout is gerecupereerd en nagels zijn niet duur), maar de productiekost is hoog (het kost veel tijd om dit ineen te puzzelen). Alles begint bij het beeld van een archetypisch object uit ons collectief geheugen: de cassette tape, de eerste pc, de Apollo capsule, een race auto. Projecteer dat op een stuk hout, voeg een derde dimensie toe die het reliëf benadrukt en bedek het geheel met op kleur geselecteerd fineer. Vooral de laatste stap is arbeidsintensief: de kunstenaar maakt het fineerhout zelf (hij zaagt de bovenste 3mm van oude geverfde deuren), snijdt het in kleine stukjes om de kleurovergangen op te bouwen en nagelt al die stukjes één na één vast op het 3D-raamwerk. Maar de ware finesse (excusez-moi le mot) zit hem in stap 2: die maakt van een vlakke weergave een bas-reliëf dat, mits een goede keuze van het beeld, een sterke illusie van perspectief oproept. Iedereen die dit voor het eerst ziet wordt van zijn sokken geblazen door dergelijke trompe-l'oeil: hoe is het mogelijk dat je zoveel perspectief krijgt in een object van amper 12 tot 15cm dik? En het argument dat een schilderij deze krachttoer bewerkstelligt bij 0cm dikte gaat niet op: hier denk je vandoen te hebben met een echt object, je ziet echte schaduwen en het lijkt of je een hand in de openingen kan steken. Belangrijk verschil met het traditionele bas-reliëf is het weglaten van de achtergrond. Daardoor integreert het object beter met zijn omgeving (hoewel dit wellicht meestal een witte muur is) en het vergroot zijn impact. Grappig is hoe praktische bezwaren uiteindelijk tot de gebruikte vorm hebben geleid. De kunstenaar maakte eerst echte driedimensionele voorwerpen bedekt met houtfineer maar dit kostte uiteraard nog meer tijd/geld en het leverde objecten op die je bezwaarlijk aan de muur kon hangen, een belangrijke voorwaarde toch voor succes in de kunsthandel. Typisch Hollands dus om met een dergelijke goedkope maar effectieve oplossing voor de dag te komen. Voeg daar nog het gebruik van recuperatiehout aan toe en Droog design is niet meer veraf (Piet Hein Eek!). Nu is er natuurlijk ook wel kritiek op Van der Ende's werk. Teveel een eindeloos herhaald truukje zegt iemand. Maar vergeet niet dat het de kunstenaar 10 jaar gekost heeft om bij dat truukje uit te komen. En dat hij het ook nog maar 14 jaar opvoert, er zijn kunstenaars die veel minder interessante vondsten veel langer hebben uitgemolken. Op de expo in de Kunsthal waren 38 werken te zien, zowat 40% van de gehele productie van bas-reliëfs dus. Goed idee vond ik (voor zover het bewust is gedaan) om de werken te presenteren in twee lange smalle ruimten: een mooie verwijzing naar de reductie van de derde dimensie in een bas-reliëf. Storend was dat niet: veel afstand moet je niet nemen om de perspectief-illusie te zien. Het is ook de eerste museale expo van Van der Ende, een unieke gelegenheid dus om zoveel werk samen te zien want het zit meestal in private collecties. Leuk dat hij die expo kreeg in Rotterdam. In zijn werk zijn er bijzonder veel referenties naar zijn hometown. Ik bezocht zelfs een expo in dezelfde stad met werk dat naar zijn werk verwijst: al die kunstenaars kennen elkaar, een echte Rotterdamse kunstscène. Ook dat is l'art pour l'art, al de rest is slechts een dun laagje fineer.