KunstThijs: Shift & Drift bij TENT

From Hermetic to Coherent (The Rotterdam Meta-Masterpiece), V&B, 2014, triptiek 3x 2x3m

Gans de Rotterdamse kunstscene op één schilderij.

Dit was misschien het meest atypische werk op de expo "Shift & Drift". Het laatste wat V&B (Alex Jacobs en Ellemieke Schoenmaker) namelijk doen is shiften en driften. De expo toont werk van kunstenaars die gebruik maakten van de O&O regeling van het Centrum Beeldende Kunst (CBK) Rotterdam. Waarbij O&O staat voor Onderzoek en Ontwikkeling, een term uit de bedrijfswereld die het proces van productinnovatie samenvat. Jaja: kunst moet vernieuwend zijn en dat vraagt experimenteren & prototyperen, uitproberen & mislukken. Maar V&B timmeren al sinds 2008 aan hun oeuvre en hebben hun succesformule al lang gevonden: 1) metakunst (kunst over kunst, over het maken van kunst, met referenties naar de kunstgeschiedenis & de kunstwereld), 2) alkydverf (in essentie niets meer dan lakverf verkrijgbaar bij de Doe-het-zelf om de hoek) en 3) schilderen, schilderen en schilderen (die nijvere Rotterdammers toch). Maar sponsoring is mooi meegenomen en met het juiste verkoopspraatje is het hen blijkbaar toch gelukt. Het praatje moet als volgt hebben geklonken: we willen onderzoeken hoe je een oud artistiek concept als de "kunstkamer" heden ten dage toepast. Wat bezielde de bezitter van een kunstkamerschilderij in de 17de eeuw? Misschien dwaalde hij niet graag door zijn huis, met een kunstkamer heb je in één oogopslag een volledig overzicht van je kunstschatten. Of ging hij met het schilderij onder zijn arm op café om op te scheppen met zijn collectie bij mensen die hij liever niet bij hem thuis uitnodigde? Of (een variant daarop) hing het werk op het stadhuis om het gepeupel te laten zien welke rijkdom hij in huis had? Opgelet: een kunstkamer was niet noodzakelijk een letterlijke weergave van de collectie (al hing men toendertijd schilderijen ook gewoon boven en onder elkaar). Praktisch bezwaar is namelijk dat je maximum drie wanden van de kamer waarin de werken hangen kan weergeven (in praktijk werden soms zelfs maar twee wanden afgebeeld). Met andere woorden: ook in de 17e eeuw toonde de kunstkamer al een virtuele realiteit. Maar dan wel met werken die de collectioneur werkelijk bezat. Dat is bij de kunstkamer van V&B niet het geval: er wordt wel een collectie getoond maar die is niet in het bezit van V&B (al heb ik daarvoor geen harde bewijzen). Bovendien gaat het niet om een collectie die opgebouwd is volgens eigen smaak en inzicht (al zal dat zeker een rol hebben gespeeld). Wel om een representatieve staalkaart van de Rotterdamse kunstscene, een soort hommage dus. Ook wel een beetje om op te scheppen uiteraard: kijk eens hoeveel en welke goede kunstenaars wij hier hebben. Op een kunstkamerschilderij worden meestal ook de verzamelaar en VIP's die de verzameling komen bewonderen afgebeeld. V&B hebben die traditie gerespecteerd en op het werk staat dan ook een schare kunstenaars, galleristen, curatoren, kunstcritici en V&B zelf. Zij maken immers evenveel deel uit van de kunstscene als de werken zelf. Een paar schilderijen herkende ik direct: een werk van V&B dat ik ooit zag in Brussel, een werk dat enkel van Simon Schrikker kan zijn (er staat een gevaarlijke hond op), een schilderij van Co Westerik en uiteraard het wandobject van Ron van der Ende. Het kan geen toeval zijn dat laatstgenoemd werk en ook nog dat van Woody van Amen tijdens Shift & Drift ook in Rotterdam tentoongesteld is/was. Verdere inspectie van het schilderij (onder andere aan de hand van dit overzicht) brengt nog wat relatief bekende namen aan het licht: Charlotte Schleiffert, Daan van Golden (ooit gezien in Wiels), Olphaert den Otter (waarvan recent nog twee werkjes te zien waren in Lier), Schilderijencentrale, Robert Zandvliet, Willem de Kooning, Han Hoogerbrugge, AVL, Niels Post (van Trendbeheer). Sommigen daarvan zijn ook buiten Rotterdam en zelfs internationaal gekend. V&B zouden naar verluid twee jaar aan deze kunstkamer hebben gewerkt. Bij Trendbeheer vond ik een blik in hun atelier, net toen ze aan de kunstkamer bezig waren. Je ziet de potten alkydverf (van het merk Praxis), de stelling voor het schilderij (waar op dat moment nog geen enkel personage op te zien is), de kleurenlaserprinter enzovoort. Ook is te zien hoe het schilderij ineen gepuzzeld wordt: werk per werk, personage per personage wordt middels Photoshop in het perspectief van de kunstkamer geplaatst, op gewenste grootte afgedrukt op de Xerox en daarna ingeschilderd. Een huzarenstuk, maar zo werkt schilderen nu eenmaal: één procent inspiratie, de rest is transpiratie. Uit respect voeg ik nog wat kiekjes toe van andere werken die ik zag op Shift & Drift. Veelal van kunstenaars die wel nog in hun O&O-fase zitten. Hun boodschap is dikwijls moeilijker te ontcijferen, refererend naar de titel van het werk van V&B is de verleiding groot om te zeggen dat hun werk nog wat hermetisch en nog niet coherent genoeg is. Of nog: wat is een schilderij toch een verdomd dankbaar medium!