Een spannend boek over een beroemd schilderij.
Het schilderij in kwestie is Het puttertje, geschilderd door Carel Fabritius in 1654. Het is één van de amper vijftien werken die van hem bewaard bleef, de rest is ontploft. Ja, inderdaad: ontploft. De schilder woonde in Delft en in hetzelfde jaar dat hij het werkje schilderde ging een buskruitdepot ( dat om veiligheidsredenen - hoe ironisch - in het centrum van de stad lag) de lucht in. Fabritius overleefde maar bezweek een paar uur later toch aan zijn verwondingen. Dat net dit kleine sympathieke schilderijtje (met een lief vogeltje erop en amper groter dan een A4) ongeschonden uit de ramp kwam maakt het erg speciaal. Het is ook heel mooi geschilderd natuurlijk: het verenkleed van de goudvink is met een paar rake toetsen weergegeven, je ziet de verf maar tegelijk ook de veren (het ware mysterie van de schilderkunst). Tegelijk heeft de afbeelding iets triest want het vogeltje zit met een kettinkje om zijn poot vast aan zijn stok. Uiteraard heeft de schrijfster daar dankbaar een paar metaforen uitgepuurd. Hoe we als mens intrinsiek goed zijn maar gebonden zijn aan ons lot bijvoorbeeld. Het hoofdpersonage voldoet alvast hieraan: hij is 13 jaar en dus per definitie onschuldig, maar het lot treft hem ongenadig hard. Zijn moeder sterft in - niet toevallig - een explosie die hij zelf overleeft en waarbij hij door een samenloop van omstandigheden in bezit komt van het wereldberoemde schilderij. Ons lot lijkt op toeval maar - zoals dat in het boek zo mooi wordt gezegd - het is gewoon het masker waarachter God zich verbergt. En God heeft nog heel wat in petto voor het hoofdpersonage. Niet in het minst omdat hij het schilderij eerst niet teruggeeft en, jaren daarna, niet meer terug durft geven. Doorheen de tijd verlegt de actie zich van New York naar Las Vegas (niet toevallig de stad waar toeval iemands lot kan bezegelen) om weer te eindigen in New York (met een niet onbelangrijk intermezzo in Amsterdam). Het boek is net zo'n meesterwerk als het schilderij waarover het gaat. Maar toch op een andere manier. Het schilderij bereikt met een minimum aan middelen een groot effect, de schrijfster zet echter een maximum aan middelen in om haar boek te doen slagen. Het boek telt een whopping 784 bladzijden, hanteert virtuoos taalgebruik, voert een massa personages op, speelt zich af op diverse locaties en ga zo maar door. Bij zo een klein schilderijtje had misschien beter een klein boekje gepast. Maar daar heb je dan ook minder plezier van, dat is nu juist het leuke aan een boek: de tijd die je kan nemen om het te lezen. Bij een schilderij word je vroeg of laat uit het museum gezet. Hoewel een beeld, misschien omdat het zo letterlijk is, soms veel langer blijft hangen. Hoe het boek afloopt ga ik niet verklappen, maar een voor de hand liggende conclusie is dat kunst (in het boek vertegenwoordigd door het bewuste schilderij) de kracht heeft om ons met ons lot te verzoenen. Zelf gaan we dood maar een meesterwerk zoals Het puttertje is voor eeuwig (min 360 jaar).
Het puttertje, Carel Fabritius, 1654,
olie op paneel, 33.5 op 22.8 cm.